 |
 |
|
|
|
Geerke Floor, Zenit, juni 2010
De IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull legde in April het vliegverkeer boven Noordwest-Europa volledig plat *). ´Eindelijk schone lucht´, werd er overal geroepen. Maar is dat wel zo? Wij mensen hebben inderdaad veel invloed op de kwaliteit van de lucht, het water en de bodem. Maar we zijn niet de enige vervuilers: ook natuurlijke processen kunnen verontreinigen. Vulkanen zijn eigenlijk net zo vies als chemische fabrieken.
Koolstofdioxide (CO2) is in de atmosfeer een belangrijk broeikasgas. De dampkring bevat tegenwoordig ongeveer 390 ppm koolstofdioxide (390 deeltjes op in totaal een miljoen luchtdeeltjes), maar deze concentratie neemt jaarlijks toe. Grotendeels is hiervoor de mens verantwoordelijk: voor het begin van de industriële revolutie was de concentratie namelijk slechts ongeveer 280 ppm. Toch heeft de atmosfeer in de geologische geschiedenis veel hogere waardes koolstofdioxide gehad. Schattingen laten zien dat er 200 miljoen jaar geleden 4-5 keer meer koolstofdioxide in de lucht zat en 500 miljoen jaar geleden zelfs 20 keer meer dan nu. De CO2-uitstoot van vulkanen speelt hierbij een belangrijke rol.
 |
 |
 |
|
|
|
Eyjafjallajökull
Schattingen van de CO2-uitstoot tijdens de eruptie van de Eyjafjallajökull
in april van dit jaar lopen uiteen van 150.000 tot 300.000 ton per dag. Vluchten
binnen Europa zijn goed voor zo´n 440.000 ton per dag. Met ongeveer 60%
minder Europese vluchten zou het betekenen dat er ruim 250.000 ton CO2 minder
uitgestoten is. Exacte schattingen zijn om meerdere redenen lastig. Enerzijds
zijn er ook intercontinentale vluchten geschrapt, maar anderzijds vervuilt alternatief
vervoer van trein, bus, auto of veerboot, ook. Bovendien zijn er achteraf extra
vluchten ingezet om alle gestrande passagiers weer thuis te krijgen. Toch laat
deze vergelijking zien dat het nog maar de vraag is of de wereldwijde CO2-uitstoot
in april wel lager was dan normaal. Eventuele verschillen zijn in ieder geval
erg klein.
Etna
De Eyjafjallajökull is niet de enige vulkaan die CO2 uitstoot. Onder andere
de Etna op Sicilië, de grootste
en best onderzochte vulkaan van Europa, doet dat ook. Schattingen laten zien
dat de koolstofdioxide-emissies van deze vulkaan ongeveer net zo groot zijn
als de menselijke emissies op heel Sicilië. Toch valt het wereldwijd nog
wel mee: de uitstoot van vulkanisch CO2 is namelijk slechts 0.22% van de antropogene
emissies (cijfers van 1990). Deze koolstofdioxide wordt niet alleen tijdens
uitbarstingen uitgestoten: passieve ontgassing, de permanente ontsnapping van
gassen tijdens lage vulkanische activiteit, is goed voor ongeveer de helft van
de totale vulkanische CO2-uitstoot.
 |
 |
 |
|
|
|
Arseen
Koolstofdioxide is niet het enige gas dat uit vulkanen ontsnapt. Andere belangrijke
bestanddelen van vulkanische gassen zijn zwaveldioxide en waterdamp. Bovendien
worden verschillende giftige sporenelementen vluchtig door de hoge temperaturen
in vulkanen. Een voorbeeld daarvan is arseen. Mensen kunnen via voedsel, water
en de lucht blootgesteld worden aan dit giftige element. Dit kan verschillende
negatieve gezondheidseffecten hebben, zoals irritatie van maag en ingewanden,
een afgenomen productie van rode en witte bloedcellen, veranderingen van de
huid, longirritaties en een verhoogde kans op kanker. Daarom is de aanbevolen
maximale concentratie in drinkwater 10 microgram per liter, al wordt die in
landen zoals Vietnam, Bangladesh en zelfs Hongarije, ruimschoots overschreden.
Ook vulkanen stoten enorme hoeveelheden arseen uit. Voor de Eyjafjallajökull zijn er geen gegevens bekend. Metingen op de Etna laten zien dat er ongeveer 10-100 ton arseen per jaar uit de vulkaan ontsnapt. Dat is significant meer dan de ton per jaar van Siciliaanse industrieën. Op wereldwijde schaal zijn vulkanen misschien niet zulke grote vervuilers, maar lokaal gezien zijn ze zeker te vergelijken met zeer grote, vervuilende chemische fabrieken.
_______________
*) zie ook: Floor, K., Vulkaan
verlamt vliegverkeer, Zenit, juni 2010. (terug
naar boven)