Kees Floor, Zenit, juni 2006.

Satellietbeelden van de aarde, gemaakt tijdens de totale zonsverduistering van 29 maart 2006, tonen de schaduw van de maan op het verduisterde gebied. Ook de bemanning van het internationaal ruimtestation ISS heeft het verschijnsel gezien en gefotografeerd.

0. Schaduw van de maan boven de Atlantische Oceaan op een satellietbeeld van de zonsverduistering van 29 maart 2006. Satelliet: GOES-East. Tijd: 08:45 UTC. Bron: NASA.	1. Schaduw van de maan boven de Sahara op een satellietbeeld van de zonsverduistering van 29 maart 2006. Satelliet: METEOSAT-8. Tijd: 09:45 UTC. Copyright © 2006 EUMETSAT.

GOES en METEOSAT
Bij de satellieten die de zonsverduistering hebben vastgelegd, maakt men onderscheid tussen twee typen: geostationair en polair. Geostationaire satellieten staan op een vast punt boven de evenaar; ze bevinden zich in de geschiktste positie om de schaduw van een verduistering als die van 29 maart vast te leggen. Het pad van de eclips begon in Brazilië, waar de Amerikaanse geostationaire satelliet GOES-East de schaduw nog net in beeld kreeg (figuur 0). Daarna verplaatste de maanschaduw zich in noordoostelijke richting en werd de zonsverduistering zichtbaar boven de Atlantische Oceaan, Noord-Afrika en Centraal Azië. Op opeenvolgende beelden van de veel oostelijker staande Europese geostationaire weersatelliet METEOSAT is vrijwel het volledige schaduwspoor te volgen. Figuur 1 geeft een van de opnamen. De zone waar de verduistering totaal is, is ongeveer 160 km breed.

Schaduw van de maan boven de Sahara op een satellietbeeld van de zonsverduistering van 29 maart 2006. Satelliet: METEOSAT-8. Tijd: 10:15 UTC. Copyright © 2006 EUMETSAT.
Bekijk ook de METEOSAT-animaties (1, 2) van de zonsverduistering van 29 maart 2006.Copyright © 2006 EUMETSAT en NASA Langley Research Center.

MODIS
Polaire satellieten cirkelen in een baan rond de aarde die onder andere over de poolstreken voert. Ze brengen de maanschaduw in beeld als hun route de schaduwzone van de zonsverduistering kruist. Zo bevond de Amerikaanse satelliet Aqua van NASA's Earth Observing System zich boven Turkije op het moment dat de zonsverduistering zich daar voordeed (figuur 2). Tegelijkertijd stond zustersatelliet Terra boven Zuid-Frankrijk, vanwaaruit in oostelijke richting het deels verduisterde gebied kon worden waargenomen (niet afgebeeld). Beide satellieten beschikken over een Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS), waarmee van ruim 700 km. hoogte gedetailleerde opnamen kunnen worden gemaakt van het aardoppervlak en de bewolking daarboven. Van dat detail blijft overigens vooral in het totaal verduisterde gebied weinig over, zoals het rechterdeel van figuur 2 laat zien. Van bewolking en sneeuw is nog wel iets waarneembaar, maar het landoppervlak is in de duisternis verdwenen. Het beeld van figuur 2 toont Griekenland en omgeving en is samengesteld uit gegevens van twee opeenvolgende omlopen van de satelliet Aqua. Na afloop van de zonsverduistering, zijn om 12:15 UTC de tinten die de MODIS laat zien boven het westelijk deel van Griekenland, de Ionische zee, de Adriatische Zee en Penisola Salentina (de 'hak' van de Italiaanse laars), als gebruikelijk (linker strook). De tinten op het tijdens de zonsverduistering rond 10:40 UTC afgetaste rechterdeel van het samengestelde beeld met daarop onder andere Turkije en de Zee van Marmora, zijn echter aanzienlijk donkerder dan normaal; vergelijk ook met het beeld dat de satelliet Terra eerder op diezelfde dag van het gebied maakte (mouse-on).

2. De aarde in beeld tijdens de totale zonsverduistering van 29 maart 2006 10:40 UTC (rechts, mouse off) en onder normale omstandigheden na afloop van de zonsverduistering (12:15 UTC).(mouse off). In beeld is Griekenland, met rechts onder Turkije en midden links de 'hak' van Italië. Satelliet: Aqua. Instrument: MODIS. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team.

Extra wisselbeeld: De aarde in beeld tijdens de totale zonsverduistering van 29 maart 2006 10.35 UTC (rechts, mouse off) en om 12:15 UTC onder normale omstandigheden na afloop van de zonsverduistering (links, mouse off). Het eiland Kreta ligt ongeveer midden in het beeld; linksonder ligt Libië. Satelliet: Aqua. Instrument: MODIS. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. Vergelijk met het Terra-beeld van eerder op de dag (mouse-on).

ISS Ongeveer op hetzelfde moment dat de Aqua overkwam, doorkruiste het internationaal ruimtestation ISS op een hoogte van 407 km. het gebied waar de zon totaal verduisterd was. Commandant Bill McArthur en kosmonaut Valery Tokarev maakten - vlak voor er een eind kwam aan een verblijf van zes maanden op het ISS - rond 10:50 UTC de opname van figuur 3. Op de foto zijn Cyprus, Turkije en een deel van de Middellandse Zee zichtbaar. Bovenin is de grijparm van het ISS te zien. De kleur van de dampkring aan de rand van de aarde linksboven in de foto wordt veroorzaakt door blauw strooilicht (zie ook Zenit, januari 2006). Satellietbeelden van eerdere zonsverduisteringen stonden in Zenit van maart 2006. Satellietbeelden van de zonsverduistering van 22 juli 2009 vind je hier.

Schaduwspoor van de zonsverduistering van 29 maart 2006 en baan van het internationaal ruimtestation ISS.