Kees Floor, Zenit oktober 2009
Kees Floor, Zenit oktober 2009
Tijdens de totale zonsverduistering van 22 juli 2009 trok de schaduw van de maan over delen van Azië en de Grote Oceaan. Op zichtbaarlichtbeelden van weersatellieten van dat moment is de maanschaduw goed te zien als een donkere plek.
Bij een zonsverduistering staat
de maan tussen de zon en de aarde. Daardoor valt er geen of minder zonlicht op
die delen van het aardoppervlak waarvandaan het verschijnsel kan worden waargenomen
of op de bewolking die de eclips voor de waarnemers op aarde aan het zicht onttrekt.
Op de meeste weersatellieten bevinden zich instrumenten die gereflecteerd
zonlicht registreren. Uit die metingen worden vervolgens satellietbeelden geconstrueerd
die vergelijkbaar zijn met beelden van een gewone camera. De sensoren van de satellieten
zijn zo afgeregeld dat ze bij de normaliter te verwachten hoeveelheid zonlicht
een optimaal beeld leveren. In gebieden waarop de maan zijn schaduw werpt, wijkt
de hoeveelheid zonlicht af en ontstaat een donkere plek.
 |
 |
 |
 |
|
De zonsverduistering van 21 juli 2009.
|
Geostationaire satelliet.
|
Polaire satelliet.
|
SeaWifs-beeld van de zonsverduistering. (groter) |
Twee
soorten weersatellieten
Bij de satellieten die de zonsverduistering
hebben vastgelegd, maakt men onderscheid tussen twee typen: geostationair en polair.
Geostationaire satellieten staan op een vast punt boven de evenaar; ze
bevinden zich in de geschiktste positie om de schaduw van een verduistering als
die van 22 juli vast te leggen. In dit geval bevond de Japanse geostationaire
satelliet MTSAT zich op de juiste plek om de maanschaduw in beeld te brengen.
Het zichtbaarlichtbeeld van 01:30 UTC toont boven Taiwan (09:30 plaatselijke tijd)
en delen van zuidoost China en de Grote Oceaan een donkere vlek: de schaduw van
de maan (figuur 1a). Ter vergelijking is ook het satellietbeeld van een uur eerder,
voor het begin van de zonsverduistering, weergegeven (figuur 1b). De satellietgegevens
zijn boven India en andere plekken waar het nog donker is, aangevuld met data
uit een gegevensbestand met stadslichtmetingen door andere satellieten; de instrumenten
op de MTSAT en de meeste andere 'gewone' weersatellieten zijn niet gevoelig genoeg
om dergelijke verlichting te kunnen detecteren.
 | |
| 1. a. (muis naast beeld) Satellietbeeld van de Grote Oceaan met Oost-Azië en Australië tijdens de totale zonsverduistering van 22 juli 2009, 01:30 UTC. Boven Taiwan, Zuidoost-China en delen van de Grote Oceaan ligt de zwarte schaduw van de maan. b. (muis op beeld) Satellietbeeld van een uur eerder, voor het begin van de zonsverduistering. Satelliet: de Japanse, geostationaire MTSAT. Bron: Institute of Industrial Science en Earthquake Research Institute, University of Tokyo, Japan. |
|
MODIS
Polaire satellieten
cirkelen in een baan rond de aarde, die onder andere over de poolstreken voert.
Ze brengen de maanschaduw in beeld als hun route de schaduwzone van de zonsverduistering
kruist. Zo bevond de Amerikaanse polaire satelliet Terra van NASA's Earth Observing
System zich om 02:10 UTC (11:10 plaatselijke tijd in Korea) boven de Gele Zee,
Korea en Japan op het moment dat de zonsverduistering zich daar voordeed (figuur
2). De Terra beschikt over een Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS),
waarmee van ruim 700 km. hoogte gedetailleerde opnamen kunnen worden gemaakt van
het aardoppervlak en de bewolking daarboven. Van dat detail blijft overigens vooral
in het verduisterde gebied weinig over, zoals figuur 2 laat zien. De tinten op
het tijdens de zonsverduistering afgetaste beeld, zijn aanzienlijk donkerder en
bruiner dan normaal; waar de verduistering totaal is, is de tint alleen nog zwart.
Ter vergelijking toont figuur 3 Korea en omgeving onder normale belichtingsomstandigheden.
Het beeld is afkomstig van de Aqua, een zustersatelliet van de Terra, en geeft
de situatie enkele uren later.
 | |
| 3 (muis naast beeld). Satellietbeeld van Korea en omgeving, enkele uren na de zonsverduistering van 22 juli 2009. Instrument: MODIS. Satelliet: Aqua. (muis op beeld) Deel van het Terra/beeld van figuur 2. Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. |
|
