Kees Floor, Zenit januari 2014.

Bij woestijnen denken we in eerste instantie aan hitte en droogte, niet aan regen of kou en zeker niet aan sneeuw. Toch ligt er af en toe wel sneeuw op het doorgaans zonverhitte zand, zoals op satellietbeelden is te zien.

De warmste plekken op aarde liggen in de woestijnen. Als we afgaan op de metingen van de waarneemstations waar men de internationaal afgesproken richtlijnen van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) hanteert, komen de hoogste temperaturen voor in Death Valley in de Mojavewoestijn in het zuidwesten van de Verenigde Staten (1). De temperatuur liep er in 1913 op tot 56,7 graden. Satellietmetingen daarentegen wijzen de Woestijn Lut in Iran aan als warmste locatie; de temperatuur van het landoppervlak komt er soms boven de 70 graden (2). Overigens is het daar niet alle jaren waarover satellietmetingen beschikbaar zijn, het heetst. Zo ging in 2003 Queensland in Australië aan kop. In 2008 was dat de Turfandepressie aan de rand van de Taklimakanwoestijn in het noordwesten van China, een van de grootste en heetste zandwoestijnen ter wereld. In al deze woestijngebieden verwacht je dus geen sneeuw.
Datzelfde geldt voor regio's waar vrijwel nooit neerslag valt. Dat is bijvoorbeeld het geval in de Atacamawoestijn ten westen van de Andes in Zuid Amerika (3). Sommige bronnen vermelden dat het in die woestijn op diverse plaatsen 400 jaar lang niet heeft geregend, al gaat dit voor geen van de door de WMO erkende waarneemstations in die woestijn op. Je moet dan eerder denken aan een dag met regen per 10 jaar. Met zo weinig neerslag en dat in combinatie met doorgaans hoge temperaturen, moet ook hier sneeuw wel uiterst zeldzaam zijn.

1. (muis naast beeld):Satellietbeeld in natuurlijke kleuren van sneeuw in de Taklimakanwoestijn op 30 december 2012. De woestijn ligt in het noordwesten van China tussen de bergen van Tiensjan en Kunlun (zie figuur 2); sneeuw is er vrij zeldzaam. Linksboven is het Yssiek Koelmeer zichtbaar, het grootste meer van Kirchizië. (muis op beeld): idem, maar in oneigenlijke kleuren. Sneeuw is helder rood, ijswolken zijn lichtrood en waterwolken wit. Voor deze en de overige figuren geldt: instrument: MODIS, satelliet: Terra en bron: NASA.

3. (muis naast beeld): Satellietbeeld in natuurlijke kleuren van sneeuw in de Atacamawoestijn op 7 juli 2011. De woestijn ligt grotendeels in het noorden van Chili en deels in Peru en Bolivia (zie figuur 4); sneeuw (S in figuur 4) is er uiterst zeldzaam. (muis op beeld): idem, maar in oneigenlijke kleuren.

Taklimakanwoestijn, China
Toch zijn er uitzonderingen die de regel bevestigen. Zo lag er bijvoorbeeld op 2 januari 2013 sneeuw in de Chinese Taklimakanwoestijn (4). Het satellietbeeld in natuurlijke kleuren van figuur 1 laat zien dat de sneeuw er ook voor de jaarwisseling al lag. Het beeld is gebaseerd op stralingsmetingen in de golflengtegebieden blauw, groen en rood door de Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) op de Amerikaanse aardobservatiesatelliet Terra. De sneeuw was gevallen op 26 december, toen grote delen van China en Mongolië te maken hadden met een kou-inval.
Dat het om sneeuw gaat kan geverifieerd worden met satellietbeelden in oneigenlijke kleuren, zoals bijvoorbeeld figuur 2. De figuur is gebaseerd op data in een andere combinatie van golflengtegebieden. De meetgegevens worden zodanig weergegeven dat sneeuw en ijs op het satellietbeeld een helder rode kleur krijgen, terwijl waterwolken hun gebruikelijke witte tint behouden; ijswolken zijn lichtrood of oranje (zie verder 5).
Eerdere sneeuw in de Taklimakanwoestijn deed zich voor in de winter van 2008, die in grote delen van Azië streng uitpakte (6). Er viel toen elf dagen achtereen sneeuw en voor zover bekend was nooit eerder de gehele woestijn bedekt met sneeuw.

2. Als figuur 1, maar in oneigenlijke kleuren. Sneeuw is helder rood, ijswolken zijn lichtrood en waterwolken wit.	4. Als figuur 3, maar net als figuur 2 in oneigenlijke kleuren. A: Argentinië. B: Bolivia. C: Chili. P: Peru. S: sneeuw in het oostelijk deel van de langgerekte, zich van noord naar zuid uitstrekkende Atacamawoestijn. Z: zoutvlakte Salar de Uyuni in Bolivia.	Taklimakanwoestijn met sneeuw, 19 februari 2008.

Atacamawoestijn, Chili
Ook de uitzonderlijk droge Atacamawoestijn in Chili ontkomt in een enkel geval niet aan sneeuwval. Zo begon het er op 3 juli 2011 te sneeuwen; de sneeuwval hield enkele dagen aan. Volgens de Chileense Weerdienst was het de zwaarste sneeuwval in vijftig jaar en lag er uiteindelijk op enkele plaatsen maar liefst 80 centimeter sneeuw (7). Wegen werden afgesloten en weggebruikers moesten worden gered uit hun gestrande voertuigen. De MODIS op de Terra-satelliet legde de situatie vast op 7 juli; figuur 3 geeft het satellietbeeld in natuurlijke kleuren; in het satellietbeeld in oneigenlijke kleuren van figuur 4 is de sneeuw rood, net als in figuur 2. In dit geval hebben echter ook de Boliviaanse zoutvlakten Salar de Uyuni en de kleinere, noordelijker gelegen Salar de Coipasa een dieprode kleur.

Verwijzingen:
1. Floor, K., Temperatuurrecord terug naar Death Valley, Zenit december 2012.
2. Floor, K., De warmste plek ter wereld, Meteorologica september 2012.
3. Floor, K., Natste en droogste plekje ter wereld, Het Weer Magazine juli 2013.
4. NASA 2013: http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=80058
5. Floor, K., Sneeuw met een kleurtje, Zenit, maart 2009.
6. NASA 2008: http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=8539
7. NASA 2011: http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=51312

Meer beeldvergelijkingen (wisselbeelden):

Taklimakanwoestijn met (muis naast beeld, 30 december 2012) en zonder (muis op beeld, 12 september 2013) in natuurlijkie kleuren (links) en in oneigenlijke kleuren.

Atacamawoestijn met (muis naast beeld, 7 juli 2011) en zonder (muis op beeld, 1 juli 2011) in natuurlijkie kleuren (links) en in oneigenlijke kleuren.