Kees Floor, Zenit september 2014.

Remake van de eerste foto van een opkomst van de aarde vanachter de horizon van een ander hemellichaam, in dit geval de maan. De oorspronkelijke foto werd gemaakt door een bemanningslid van de Apollo 8 op 24 december 1968. Bron: Ernie Wright, NASA Scientific Visualization Studio.

Eind december 1968 bevonden zich voor het eerst astronauten in een baan rond de maan. De bemanning van de Apollo 8, aan wie deze eer te beurt viel, had nog een tweede primeur: de ruimtevaarders waren de eersten die de aarde zagen opkomen vanachter de horizon van een ander hemellichaam. Een van de foto's die ze daarvan vanuit hun ruimtecapsule maakten, ging de hele wereld over en werd het symbool van de vele, nieuwe ontdekkingen die de ruimtevaart mogelijk had gemaakt. Dat was overigens niet de eerste foto die destijds van het schouwspel werd gemaakt.
Vijfenveertig jaar later maakte NASA een reconstructie van de manier waarop de legendarische eerste beelden van een opkomende aarde tot stand waren gekomen. Daarbij bleek dat de astronauten enigszins door de gebeurtenis van een opkomende aarde waren overvallen: het draaiboek dat ze moesten volgen maakte er geen melding van, dus het kwam aan op improviseren. Zodra William Anders, een van de Amerikaanse astronauten, tijdens de vierde omwenteling rond de maan de opkomende aarde in het vizier kreeg, maakte hij een foto met het zich binnen handbereik bevindende fototoestel; het betrof hier een opname in zwart-wit. Vrij snel daarna kon hij gelukkig een kleurenfilm in de camera leggen om vervolgens die 'foto van de eeuw' te schieten.
Terwijl de Apollo 8 rond de maan draaide, maakte een tweede camera om de 20 seconden een foto van het maanoppervlak onder het ruimtevaartuig. Dat leverde een tweede serie foto's op, die het, samen met nog beschikbare film- en geluidsopnamen, mogelijk maakte de gebeurtenissen van ruim 45 jaar geleden exact te reconstrueren. De beelden kunnen namelijk worden vergeleken met een nauwkeurige detailkaart van het maanoppervlak, gebaseerd op foto's van de Lunar Reconnaissance Orbiter Camera (LROC). Deze camera bevindt zich op de op dit moment rond de maan draaiende Amerikaanse satelliet Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO), die elke twee uur een volledige omwenteling aflegt rond de maan op ongeveer 50 kilometer hoogte boven het maanoppervlak. Dankzij de Apollobeelden van het maanoppervlak uit 1968 kon nu de exacte positie van de ruimtecapsule worden bepaald en daarmee ook de manier waarop de aarde vanuit de capsule zichtbaar moet zijn geweest.
Met deze 'kennis van nu' kon de zwart-witfoto van Anders worden omgezet naar een gedetailleerder kleurenfoto van wat de astronaut heeft gezien. Niet alleen het maanoppervlak kreeg met de LROC-gegevens een facelift; ook de aarde werd in een nieuw jasje gestoken. De bewolkingsgegevens op de 'gerestaureerde' foto zijn afkomstig van de ESSA 7, de eind 1968 operationele Amerikaanse weersatelliet. Het aardoppervlak in de onbewolkte gebieden is ingetekend op basis van data van het MODIS-instrument op de Amerikaanse aardobservatiesatelliet Aqua. Aan de onderkant van het door de zon belichte deel van de aardbol is de westkust van Afrika zichtbaar, bovenin Zuid-Amerika en linksboven Antarctica.
De NASA heeft zich overigens niet beperkt tot het oppoetsen van één foto; in een filmpje is het schouwspel dat de astronauten onverwacht werd voorgeschoteld in zijn geheel te zien *).
Uit de recente reconstructie van de gebeurtenissen in de ruimte eind december 1968 bleek ook nog dat de opkomende aarde tijdens de drie voorgaande omwentelingen al waargenomen had kunnen worden, voor zover de werkzaamheden en de stand van het ruimtevoertuig dat toelieten. Doordat de astronauten te druk waren met andere, wel in het draaiboek opgenomen, activiteiten, was het er echter niet eerder van gekomen en moest de mensheid dus drie omwentelingen van de Apollo 8 langer wachten op de historische foto's.

*) te vinden op youtube