Zee van licht De satellieten van het
zogeheten Defense Meteorological Satellite Program (DMSP) cirkelen op een hoogte
van 830 km rond de aarde; elke omwenteling neemt 101 minuten. De satellieten zijn
voorzien van een instrument dat met maanlicht uit de voeten kan en ook het licht
van steden kan registreren. Figuur 1 geeft hiervan een voorbeeld. De Randstad
baadt in een zee van licht en andere heldere gebieden komen overeen met steden
als Parijs of Londen. Het DMSP-satellietbeeld laat verder zien dat er in de nacht
van 30 oktober 2003 naast het licht van steden ook andere lichteffecten zichtbaar
waren. Op die dag lag een spectaculair sluier van poollicht over het noordelijk
halfrond, zoals hier onder andere boven Noorwegen en Zweden. Gewoonlijk is het
poollicht alleen te zien op zeer hoge geografische breedten, maar bij krachtige
zonnestormen komt het gebied met noorderlicht verder van de pool te liggen. In
de laatste week van oktober werd ook in Nederland op uitgebreide schaal poollicht
waargenomen (zie elders in dit nummer). Het satellietbeeld van figuur 1 werd samengesteld
uit meetgegevens van de gevoelige zichtbaarlichtsensor en van de infraroodsensor
van het Operational Linescan System (OLS) op de DMSP-satellietplatforms. Lichtverontreiniging
Doordat de DMSP-satellieten ook kunstmatige verlichting kunnen vastleggen,
kunnen de gegevens gebruikt worden om de 'lichtverontreiniging' in kaart te brengen.
Hiervoor zijn data nodig van verscheidene dagen. Nachten met weinig maanlicht
genieten de voorkeur. Gebieden waar het bewolkt is worden gedetecteerd met het
infraroodkanaal van de satelliet; waar dat het geval is zijn de gegevens voor
het in kaart brengen van de lichtverontreiniging uiteraard onbruikbaar. Verder
mogen geen incidentele lichteffecten optreden, zoals door bliksem belichte bewolking,
grote branden of poollicht. Op deze manier worden beelden samengesteld als weergegeven
in figuur 2. Afgebeeld is de verhouding tussen kunstmatige en natuurlijke helderheid
van de hemel. In de oranje en rode gebieden is de lichtverontreiniging groot,
in de blauwe en zwarte gebieden klein. |
|
Figuur 1 (boven): Poollicht op 30 oktober 2003
gezien vanaf 830 km hoogte. Satelliet: DMSP. Instrument: OLS. Kanaal: combinatie
van zichtbaarlicht en infrarood. Bron: Air Force Link, Office of the Secretary
of Air Force (Public Affairs), USA. Figuur
2 (hiernaast): Nachtelijke lichtverontreiniging in Europa, gebaseerd op gegevens
van OLS-instrumenten op de DMSP-satellietplatforms. Weergegeven is de verhouding
van door kunstmatige lichtbronnen veroorzaakte helderheid van de hemel en zijn
natuurlijke helderheid. Bron: P. Cinzano, F. Falchi (University of Padova), C.
D. Elvidge (NOAA National Geophysical Data Center, Boulder). Copyright Royal Astronomical
Society. Overgenomen uit de Monthly Notices of the RAS met toestemming van Blackwell
Science. | |