Kees Floor, Het Weer Magazine, oktober 2010.
Kees Floor, Het Weer Magazine, oktober 2010.
Astronauten van het internationale ruimtestation ISS zien op het oppervlak van zeeën en oceanen geregeld weerspiegelingen van zonlicht. Reflecties van maanlicht op het wateroppervlak zijn veel zeldzamer.
In de meeste gevallen heeft het water van de zee vanuit de ruimte een donkere tint. Dat komt doordat wateroppervlakken weinig zonlicht reflecteren. We kennen het verschijnsel van satellietbeelden en we nemen het waar op foto's van ruimtevaarders. Bij een geschikte combinatie van posities van een sensor of een menselijke waarnemer en van de zon treedt het water echter op als spiegel. In rustig water zien we dan de zon op de beelden weerkaatst als een heldere vlek. Zijn er meer golven, dan wordt het effect uitgesmeerd over een groter gebied. Het zeegebied met zonneschittering licht ook dan duidelijk op; land met vegetatie blijft donker. Soms zijn er ook donkere gebieden in de zone met glitter. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat er windstille gebieden optreden waar geen golven zijn met golfhellingen die de juiste stand hebben om reflecties in de goede richting te sturen. Ook kan olie de golven dempen en zo donkere gebieden veroorzaken in een zone met zonneglinstering.
 |
 |
 |
|
|
|
Olieramp
Een recente foto van zonneglinstering, net als de overige foto's bij dit artikel
genomen met een digitale camera vanuit het internationale ruimtestation ISS,
is afgebeeld als figuur 1. De opname is van 4 mei 2010. Het ISS bevond zich
op dat moment boven het oostelijk deel van de Golf van Mexico; de camera was
westwaarts gericht. Het water van de Golf van Mexico en ook van de rivier de
Mississippi heeft door zonneglinstering een lichte tint. De Mississippidelta
is duidelijk herkenbaar aan zijn vogelpootvorm. Afgezien van de plaatsen waar
het rivierwater het zonlicht weerkaatst in de richting van het ISS, is het deltagebied
donker, evenals de kust van Louisiana. De donkere vlekken op zee worden veroorzaakt
door weggelekte olie die is vrijgekomen na de ramp met het boorplatform Deepwater
Horizon van BP op 20 april. De olie is door de zonneglinstering dus beter te
zien dan normaal.
Zuid-Italië
Figuur 2 geeft een eerdere 'astronautenfoto' met zonneglinstering. De opname
werd gemaakt op 3 december 2009. Het ISS bevond zich toen boven Roemenië
op ruim 1000 kilometer ten noordoosten van Calabrië, de teen van de laars
van Italië, dat op de foto een donkere tint heeft. Doordat de gezichtshoek
bij zo'n grote afstand tussen de positie van het ISS en het gebied dat in beeld
is, zeer schuin is, is Calabrië vervormd en lijkt het samengedrukt. Het
water van de randzeeën van Middellandse Zee is zilverkleurig door zonneschittering
De digitale camera is naar het zuidwesten gericht; daardoor bevindt de Ionische
Zee zich links, de Tyrrheense Zee rechts van het Calabrisch schiereiland. Rechtsboven
zien we nog net de Straat van Messina en het uiterste noordwesten van Sicilië.
Verder is duidelijk het verschil in hoogte te zien tussen de lagere cumulusbewolking
en de altocumulus daarboven.
Maanglinstering
In het archief met foto's van het ISS bevinden zich nog talrijke andere ruimtebeelden
met zonneglinstering. De hier getoonde foto's van figuur 1 en 2 kunnen we dus
niet beschouwen als zeldzame gevallen. Dat is anders bij figuur 3. Hier is het
de volle maan die het water van de Middellandse Zee doet schitteren. Toen de
unieke opname op 28 april 2010 kort voor middernacht plaatselijke tijd werd
gemaakt, bevond het ISS zich boven Luxemburg. De camera is naar het zuidoosten
gericht. De weerspiegeling van de maan vormt het sterkst belichte deel van de
foto. De lichte vlek net boven het midden van de onderrand is Lyon. Turijn ligt
bij de linkerrand van de foto in het midden. De lichte vlek aan de kust, ongeveer
waar de maanglinstering ophoudt, is Marseille. De donkere vlek in het gebied
met maanschittering, bovenin links van het midden, is Corsica. De lichtere tint
boven het vasteland, halverwege Corsica en Lyon, wordt veroorzaakt door bewolking.
Bron: NASA/Earth Observatory en The Gateway to Astronaut Photography of Earth.