Kees Floor, Het Weer Magazine, oktober 2015

Satellietbeelden van tropische cyclonen tonen meestal het bijbehorende, veelal spectaculaire bewolkingspatroon. Het wordt gekenmerkt door naar buiten spiraliserende sluierbewolking en een door zware regen- en onweersbuien omgeven, wolkenvrij, windstil oog. De hurricanes en tyfoons laten echter ook na hun vertrek of verdwijnen sporen achter. Op beelden vanuit de ruimte zijn die eveneens zichtbaar. Zo brengen de orkaanwinden het zeewater in heftige beroering, waarbij het vooral in de buurt van eilanden bijvoorbeeld door opgeweld of weggeslagen sediment andere tinten kan aannemen dan gebruikelijk. Daarnaast worden er op de door de krachtigste cyclonen getroffen eilanden en in kustzones meestal grote aantallen bomen geveld, wordt de vegetatie er weggeblazen en verliest eventueel nog overgebleven blad zijn groene kleur doordat het wordt aangetast door zout dat door de wind is meegevoerd. Na de passage van zo'n extreme tropische cycloon is aanvankelijk rijk begroeid landoppervlak daardoor minder groen dan ervoor. Verder doet de door de cyclonen veroorzaakte hevige regenval rivieren zwellen, waarbij het naar zee wegstromende water grote hoeveelheden aan zijn beige tint herkenbaar sediment meevoert. We geven hier enkele recente voorbeelden van de op satellietbeelden zichtbare veranderingen die door tropische cyclonen teweeg zijn gebracht.

1a (muis naast beeld): Het zeegebied rond Bermuda na overkomst hurricane Gonzalo, 18 oktober 2014. 1b (muis op beeld): Het zeegebied rond Bermuda voor overkomst hurricane Gonzalo, 2 oktober 2014. Bron: NASA/USGS.	3a (muis naast beeld): Suruga Baai, Honsjoe, Japan, na overkomst van de tyfoon Phanfone, 6 oktober 2014. 3b (muis op beeld): Suruga Baai, Honsjoe, Japan, voor overkomst van de tyfoon Phanfone, 29 september 2014. Bron: NASA.

Gonzalo treft Bermuda
Gonzalo was de krachtigste Atlantische hurricane van het seizoen 2014. Op 17 oktober 2014 trok hij met windsnelheden tot 175 kilometer per uur over Bermuda, dat vijf dagen eerder nog getroffen was door de tropische storm Fay. Hoewel het ging om een categorie 3 hurricane (op een schaal van 5), waren er onder de 65 000 inwoners geen slachtoffers te betreuren. Wel viel de stroom uit en was er - voor de rommel van Fay was opgeruimd en de schade ervan was hersteld - opnieuw veel materiële schade, ter waarde van naar schatting 200 tot 400 miljoen Amerikaanse dollars. Het had allemaal nog erger kunnen zijn als het grote oog van Gonzalo niet precies over Bermuda was getrokken. Daardoor was er enige tijd een rustpauze tussen de perioden met orkaanwinden bij nadering van de hurricane en die bij het wegtrekken ervan. De vorige orkaan die recht over Bermuda trok, was Fabian in september 2003. Die was met windsnelheden tot 190 kilometer per uur nog wat heftiger dan Gonzalo en zou in de huidige situatie een schade hebben opgeleverd van 650 miljoen dollar, 10 duizend dollar per eilandbewoner! Gelukkig trekt er niet zo vaak een hurricane over Bermuda of op een afstand van minder dan 120 kilometer erlangs; sinds 1899 was dat slechts tien keer het geval
Het satellietbeeld van Bermuda en het zeegebied rondom van 18 oktober 2014, de dag na de passage van Gonzalo, laat zien dat er veel sediment naar het oppervlak was gekomen, dat zich vervolgens over een groot oppervlak uitbreidde. De pluimen van zand uit de ondiepe baaien en carbonaat, afkomstig van de koraalriffen, zijn tot 30 kilometer lang. Ze strekken zich vooral uit naar het zuiden en zuidoosten. Kennelijk was de wind op het moment dat de Gonzalo wegtrok noord of noordwest. Ter vergelijking dient een satellietbeeld van 2 oktober 2014, dus ruimschoots voor de komst van Fay en Gonzalo.

Pam treft Vanuatu
Het hurricaneseizoen loopt in het Caribisch gebied van 1 juni tot 1 december. Dat hangt samen met de zeewatertemperatuur die is vereist om de ontwikkeling van tropische cyclonen mogelijk te maken. Het water moet namelijk minstens 27 graden zijn.
Op het zuidelijk halfrond zijn dergelijke hoge zeewatertemperaturen eveneens het meest waarschijnlijk aan het eind van de zomer en het begin van de herfst. Het orkaanseizoen omvat boven de Grote Oceaan ten zuiden van de evenaar daardoor vooral de maanden januari, februari en maart. De gebieden die ermee te maken krijgen, zijn het noordoosten van Australië en verscheidene landen of eilandengroepen van Oceanië.
Zo trok de categorie 5 supertyfoon Pam op 14 maart van dit jaar over Vanuatu, vroeger bekend als Nieuwe Hebriden. Dit land, een van de armste ter wereld, bestaat uit meer dan 80 eilanden, gelegen in de Grote Oceaan op 2000 kilometer ten noordoosten van Brisbane, Australië. Erromango en Tanna, twee eilanden in het zuiden van Vanuatu, werden het zwaarst getroffen. Op Erromango, waar enkele duizenden mensen wonen, traden windstoten op tot 320 kilometer per uur. Het ten zuiden ervan gelegen Tanna, met 30 000 inwoners, kreeg windvlagen te verwerken van 260 kilometer per uur; daar werd 80 % van de huizen verwoest of beschadigd. Ook het enige ziekenhuis van het eiland raakte zwaar beschadigd. Volgens de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) van de Verenigde Naties betrof het de ergste ramp die Vanuatu ooit had getroffen. Hulpverleners vergeleken het geweld van Pam met dat van de supertyfoon Haiyan, die in 2013 over de Filipijnen raasde en meer dan 6000 slachtoffers eiste.
Pam was de tweede categorie 5 supertyfoon die een of meer bewoonde eilanden aandeed in de zuidelijke Grote Oceaan. De eerste was Zoe uit 2002, die enkele kleine eilanden van de Solomon Eilanden trof. In totaal waren er in het gebied sinds 1970 tien categorie 5 supertyfoons.
Voor Pam Vanuatu geselde, was er op de getroffen eilanden een rijke, tropische vegetatie die ze op satellietbeelden, zoals dat van 28 januari 2015, een groene kleur verschafte. Nadat Pam er had huisgehouden, heeft het groen van Erromango en Tanna op het satellietbeeld van 17 maart 2015 plaats gemaakt voor bruine tinten.

Phanfone treft Japan
Boven het noordwesten van de Grote Oceaan loopt het tyfoonseizoen weer in de pas met het hurricaneseizoen van het Caribisch gebied. Zo trof op 6 oktober 2014 plaatselijke tijd de categorie 1 tyfoon Phanfone Honsjoe, het grootste eiland van Japan. Behalve met veel wind, snelheden tot 130 kilometer per uur, ging dat gepaard met overvloedige regenval. In de bergen in de regio Shizuoka viel 480 millimeter neerslag. Shizuoka zelf, gelegen aan de Suruga Baai ongeveer 130 kilometer ten westzuidwesten van de Japanse hoofdstad Tokio, kreeg tijdens de overkomst van de orkaan in één uur maar liefst een recordhoeveelheid van 87 millimeter regen te verwerken. Door de vele regen ontstonden aardverschuivingen. Daarnaast voerden sterk gezwollen rivieren het vele water en meegevoerd sediment af naar zee, zoals op het satellietbeeld van de Suruga Baai van 6 oktober 2014 is te zien. Ter vergelijking is hetzelfde gebied afgebeeld op een satellietbeeld van 29 september 2014, dus voor de komst van Phanfone.

De beelden van aardobservatiesatellieten bij dit artikel laten wat grootschaliger gevolgen zien van het langstrekken van een orkaan. Ze bevatten echter onvoldoende detail om schade aan gebouwen te kunnen beoordelen of slachtoffers te lokaliseren.

2a (muis naast beeld): Erromango (boven) en Tanna, Vanuatu, na overkomst supertyfoon Pam, 17 maart 2015.
2b (muis op beeld): Erromango en Tanna voor overkomst supertyfoon Pam, 28 januari 2014. Bron: NASA/USGS.